Πέντε φορές υψηλότερη είναι η κοινωνική και υλική υστέρηση για τα ελληνικά νοικοκυριά σε σχέση με τα αντίστοιχα νοικοκυριά των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποτέλεσμα η φτώχεια στη χώρα μας να βρίσκεται σε ανησυχητικά επίπεδα.
Το 40% των ελληνικών νοικοκυριών με εξαρτώμενα παιδιά και το 36% χωρίς εξαρτώμενα τέκνα τα βγάζουν πέρα με πολύ μεγάλη δυσκολία. Το αντίστοιχο ποσοστό στη Ευρώπη είναι 7,7% με εξαρτώμενα παιδιά και 6,1% χωρίς.
Η φτώχεια
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει η έκθεση για την οικονομία του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ Η απόκλιση είναι ενδεικτική της ελληνικής πραγματικότητας και της υστέρησης κάλυψης βασικών αναγκών των νοικοκυριών.
Ωστόσο, η έκθεση καταδεικνύει ένα ακόμη στοιχείο που καταγράφει τη δυσκολία ενός σημαντικού ποσοστού των νοικοκυριών στην Ελλάδα να καλύψει βασικές και πάγιες ανάγκες για μια αξιοπρεπή διαβίωση.
Πρόκειται για την πλήρη αδυναμία τους να χρηματοδοτήσουν μια έκτακτη δαπάνη. Ένα σημαντικό ποσοστό των νοικοκυριών στην Ελλάδα δεν έχουν τη δυνατότητα να αντεπεξέλθουν σε μηνιαίες έκτακτες δαπάνες που ισοδυναμούν, σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Eurostat, στο μηνιαίο εισόδημα των ατόμων που ζουν στο όριο της φτώχειας.
Όμως υπάρχει και μια άλλη ένδειξη η οποία παρέχει μια συμπληρωματική εικόνα όσον αφορά την οικονομική στενότητα, τον κίνδυνο κοινωνικής περιθωριοποίησης και την υποβάθμιση της ποιότητας της καθημερινής ζωής των νοικοκυριών.
Έκτακτη δαπάνη
Στη χώρα μας το 2020, το 47,2% των νοικοκυριών χωρίς εξαρτώμενα παιδιά και το 54,6% των νοικοκυριών με εξαρτώμενα παιδιά, δήλωσε την αδυναμία του να αντεπεξέλθει σε μια έκτακτη δαπάνη. Τα αντίστοιχα ποσοστά της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αρκετά πιο χαμηλά στο 31,1% και 34%.
Παρότι στο ενδιάμεσο τα ποσοστά αυτά βελτιωθήκαν εξακολουθούν να είναι σε υψηλά επίπεδα. Έτσι πάνω από τέσσερα στα δέκα νοικοκυριά – το 2023 – στην χώρα μας (χωρίς ή με εξαρτώμενα παιδιά) δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν σε μια έκτακτη δαπάνη.
Ως έκτακτη δαπάνη θεωρείται η αντικατάσταση μια οικιακής συσκευής, η επισκευή μιας έκτακτης βλάβης στο σπίτι, η κάλυψη των ιατρικών εξόδων ενός έκτακτου προβλήματος υγείας κ.α .
Θα πρέπει να σημειωθεί πως το μηνιαίο εισόδημα των ατόμων στο όριο της φτώχειας, διαφέρει από χώρα σε χώρα, καθώς ορίζεται ως το 60% του διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών μιας χώρας.
Η έκθεση
Κατά τα λοιπά η έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ καταγράφει μείωση του πραγματικού εισοδήματος από εργασία κατά 8,3% την τριετία 2019 – 2023, υστέρηση στην υπογραφή συλλογικών συμβάσεων εργασίας και «σημάδια βελτίωσης» στα στοιχεία της αγοράς εργασίας.
Σύμφωνα με την έκθεση συνολικά, την περίοδο 2019-2023 η Ελλάδα καταγράφει τη μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση του πραγματικού εισοδήματος από εργασία (-8,3%) σε σχέση με όλες τις χώρες της ΕΕ-27. Επομένως, η Ελλάδα όχι απλώς δεν συγκλίνει με την ΕΕ-27 σε όρους κοινωνικής βιωσιμότητας, αλλά αποκλίνει ταχύτατα και από τις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες και από τις περιφερειακές χώρες, που αναπτύχθηκαν την ίδια περίοδο ραγδαία.
Επίσης κατά το 2023 υπογράφηκαν και κυρώθηκαν από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης μόλις 19 Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ) κλαδικού ή ομοιοεπαγγελματικού, εθνικού ή τοπικού χαρακτήρα. Από αυτές οι 12 είναι εθνικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές, ενώ οι 7 είναι τοπικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές. Το ίδιο έτος έχουν επίσης υπογραφεί 209 επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις.
Σε ότι αφορά την αγορά εργασίας η ανεργία μειώνεται «αλλά να παραμένει – ακόμη – σε υψηλά ποσοστά», ενώ τα ποιοτικά στοιχεία καταγράφουν αποκλίσεις στην απασχόληση ειδικών ομάδων του πληθυσμού, όπως είναι οι γυναίκες, οι νέοι, αλλά και ορισμένες γεωγραφικές περιφέρειες της χώρας.
Η κατάσταση της αγοράς εργασίας το 2023 συνέχισε να παρουσιάζει σημάδια βελτίωσης. Το 2023 το ποσοστό απασχόλησης στην Ελλάδα, αν και αυξημένο έναντι του 2022, διαμορφώθηκε στο 61,8%, επίδοση που κατατάσσει τη χώρα μας στην προτελευταία θέση μεταξύ των κρατών-μελών.
Ιδιαίτερα μεγάλη συνεχίζει να είναι η απόκλιση των ποσοστών απασχόλησης μεταξύ συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων. Ειδικότερα, η απόκλιση του ποσοστού απασχόλησης μεταξύ ανδρών και γυναικών στην Ελλάδα το 2023 ανήλθε στις 18 ποσοστιαίες μονάδες, τιμή που είναι η υψηλότερη στην ΕΕ. Επιπλέον, η απόκλιση του ποσοστού απασχόλησης των ατόμων ηλικίας 15-29 ετών από το αντίστοιχο εκείνων 5 ηλικίας 50-64 ετών ανήλθε στις 27,4 ποσοστιαίες μονάδες, η έβδομη μεγαλύτερη μεταξύ των κρατών-μελών της Ένωσης.